Ruch Światło-Życie powstał z inspiracji Ducha Świętego i z realizacji odnowy Kościoła w myśl II Soboru Watykańskiego.
Założycielem Ruchu jest ks. Franciszek Blachnicki (1921-1987), który od rekolekcji oazowych dla ministrantów i Krucjaty Wstrzemięźliwości poprzez dalszy rozwój oaz wypracował cały system ewangelizacji i formacji obejmujący dzieci, młodzież i dorosłych. Program formacyjny dla małżonków został w dużej mierze zaczerpnięty z programu i duchowości Equipes Notre Dame. Ukształtowany w ten sposób Ruch Żywego Kościoła przyjął w 1976 roku nazwę: „Ruch Światło-Życie”, określającą jego duchowość, metodę działania i charyzmat dany Założycielowi. Ruch Światło-Życie jest także dziełem Niepokalanej, Matki Kościoła. Został Jej zawierzony 11 czerwca 1973 r. przez kard. Karola Wojtyłę w Centrum Ruchu w Krościenku nad Dunajcem. Akt ten Ruch uznaje za swój akt konstytutywny.
Ruch Światło-Życie obejmuje ludzi różnego wieku i powołania: dzieci, młodzież, osoby dorosłe różnych stanów: małżeństwa, osoby samotne, kapłanów, zakonników, zakonnice, członków instytutów itd. Małżeństwa należące do Ruchu zasadniczo tworzą w jego ramach kręgi Domowego Kościoła.
Cel i program Ruchu wyrażają w skrócie greckie słowa „FOS” (światło) i „DZOE” (życie), wpisane w znak krzyża i formuła „Światło-Życie”, oznaczająca jedność światła danego od Boga i życia, czyli postępowania. Sprawcą tej jedności jest Duch Święty. Światłem jest: światło rozumu, światło sumienia, światło słowa Bożego, światło Chrystusa jako wzoru osobowego i światło Kościoła, który dba o nieskażony przekaz światła z poprzednich źródeł oraz o ich właściwą interpretację. Jedność między prawdami poznanymi i uznawanymi za słuszne a wyznawanymi i stosowanymi w życiu określa program wychowawczy Ruchu i zarazem jego metodę pedagogiczną.
Celem Ruchu Światło-Życie jest formowanie dojrzałych chrześcijan i budowanie wspólnoty Kościoła poprzez ewangelizację i formację, odnowę liturgii, budowanie braterskich wspólnot oraz tworzenie dzieł mających na celu przemianę świata w duchu Ewangelii. Zadania te Ruch wyraża w podstawowych sformułowaniach: Nowy Człowiek, Nowa Wspólnota, Nowa Kultura. Ruch odczytuje znaki czasu i wsłuchuje się w głos Stolicy Apostolskiej, podejmuje jej aktualne zachęty oraz wypracowuje na ich podstawie konkretne programy działania.
Cel Ruchu Światło-Życie jest osiągany przez realizację programu formacyjnego. Każdy uczestnik Ruchu po ewangelizacji, prowadzącej do przyjęcia Jezusa Chrystusa jako swego Pana i Zbawiciela, uczestniczy w formacji w grupie uczniów Jezusa (deutero-katechumetat) i dalej we wspólnocie diakonijnej, podejmując konkretną służbę (diakonię) w Kościele i w świecie. Ewangelizacja – katechumenat – diakonia to trzy etapy drogi formacyjnej Ruchu na wszystkich poziomach formacji.
Duchowość uczestników Ruchu Światło-Życie wyraża się w ciągłym pogłębianiu osobistej relacji do Jezusa Chrystusa jako Pana i Zbawiciela. Jest to relacja miłości – całkowitego oddania się Jemu w wierze i posłuszeństwie na wzór Niepokalanej. Mocy do takiego osobistego oddania się udziela Duch Święty. On także jednoczy we wspólnocie żywego Kościoła, w którym każdy człowiek znajduje środowisko swojego wewnętrznego rozwoju oraz przyczynia się do wzrostu Kościoła zgodnie ze swym powołaniem. Osobisty związek z Jezusem nawiązuje się i pogłębia przez stały kontakt ze Słowem Bożym, które staje się słowem życia dzięki codziennej modlitwie indywidualnej i wspólnej. Źródłem pełni życia chrześcijańskiego, a zarazem jego szczytem, jest liturgia, zwłaszcza eucharystyczna, pielęgnowana przez uczestników Ruchu w odnowionym posoborowym kształcie. Uczestnicy Ruchu dają świadectwo Jezusowi Chrystusowi słowem i życiem. Szczególną formą świadectwa jest Nowa Kultura, polegająca na uwalnianiu człowieka od wszystkiego, co poniża jego godność, oraz na rozwijaniu wartości osoby i wspólnoty we wszystkich dziedzinach życia. Nowa Kultura realizuje się także przez podjęcie Krucjaty Wyzwolenia Człowieka. Szczytem życia osobowego jest zdolność do złożenia daru z siebie w akcie pięknej miłości – agape, której przykład dał Chrystus Sługa. Uczestnicy Ruchu Światło-Życie chcą wdrażać się w tę postawę posiadania siebie w dawaniu siebie przez stałą przemianę życia (metanoię) oraz przez podejmowanie bezinteresownej służby (diakonii), zgodnie z otrzymanymi darami. Powyższe zasady i praktyki życia duchowego są zawarte w „Drogowskazach Nowego Człowieka”.
Specyfiką metody Ruchu Światło-Życie jest realizacja zasady „życie z życia”
Podstawowe metody realizacji programu formacyjnego Ruchu Światło-Życie to: metoda „światło-życie” – przenikająca wszystkie elementy programu formacyjnego, oaza rekolekcyjna i mała grupa formacyjna. Oaza rekolekcyjna jest formą intensywnego doświadczenia życia Kościoła: we wspólnocie, w liturgii, na spotkaniu ze Słowem Bożym, w miłości braterskiej. Piętnastodniowe (zamknięte i przeżyciowe) rekolekcje wszystkich stopni dla dzieci, młodzieży, dorosłych i rodzin mają program oparty na tajemnicach różańca i układzie roku liturgicznego. Każdy dzień rekolekcji ma myśl przewodnią, która przenika wszystkie elementy programu. Oprócz oaz piętnastodniowych odbywają się różnego rodzaju oazy specjalistyczne, pogłębiające i tematyczne.
Mała grupa jest środowiskiem podstawowym dla rozwoju i utrzymania wiary. Dzięki temu, że jest obecna zarówno w formacji w ciągu roku, jak i w oazie rekolekcyjnej, zapewnia ciągłość procesu wychowawczego. Realizuje program formacyjny na spotkaniach cotygodniowych, a w kręgach rodzin – comiesięcznych. Nad wzrostem duchowym, przebiegiem spotkania, realizacją programu formacyjnego – stosownie do szczebla odpowiedzialności – czuwają animatorzy i moderatorzy. Specyfiką metody Ruchu Światło-Życie jest realizacja zasady „życie z życia” i zasady organicznego wzrostu.
Struktura Ruchu jest zgodna ze strukturą Kościoła. Małe grupy, do których należą uczestnicy Ruchu, zasadniczo tworzą jego wspólnotę w parafii. Wspólnoty Ruchu utrzymują ze sobą łączność spotykając się na Dniach Wspólnoty. Odpowiedzialność za całość Ruchu sprawuje Moderator Ruchu Światło-Życie. Na szczeblu kraju, diecezji i parafii odpowiedzialność pełnią moderatorzy krajowi, diecezjalni i parafialni. Każdy moderator pełni swą posługę wraz z zespołem diakonii. Diakonię moderacji mogą pełnić zarówno osoby świeckie jak i duchowne. Kapłani w Ruchu spełniają rolę moderatorów, a nie należący do niego – opiekunów. Spoczywa na nich odpowiedzialność za duchową formację uczestników Ruchu i eklezjalność wspólnot.